Hêmin Hewramî: Federalî li Iraqê têk çûye
PeyamaKurd – Di paneleke online de ku ji aliyê Konseya Atlantîkê ve bi boneya 20 saliya destûra Iraqê hatibû organîzekirin, Hêmin Hewramî, endamê Polîtbûroya Partiya Demokrat a Kurdistanê (PDK), ragihand ku sîstema federalîzmê li Iraqê bi awayekî berbiçav têk çûye. Hewramî tekez kir ku piştî du dehsalan, giyanê destûrê ku li ser bingeha hevkarî û lihevkirinê hatibû avakirin, ji aliyê Bexdayê ve bi sîstematîk hatiye binpêkirin.
Hewramiyê ku yek ji axaftvanên sereke yê panelê bû, diyar kir ku dema destûr di sala 2005an de hat pejirandin, hêvî ew bû ku bibe çarçoveyek ji bo parastina mafên Herêma Kurdistanê di nav Iraqeke nû de. Lê belê, wî got, "Mixabin, îro divê ez bibêjim ku federalîzm serkeftî nebûye."
"Bexda ji destûrê poşman e"
Siyasetmedarê Kurd çend mînakên konkret ên binpêkirina destûrê anîn ziman, di nav de:
- Necîbicîkirina Madeya 140: Pirsgirêka Kerkûk û deverên din ên nakokî li ser, wekî xwe maye.
- Neavakirina Encumena Federal: Ev sazî, ku ji bo parastina mafên herêman giring e, qet nehatiye damezrandin.
- Paşguhkirina Zimanê Kurdî: Tevî ku zimanekî fermî ye, di saziyên dewletê de tê piştguhxistin.
- Pirsgirêkên Petrol û Budceyê: Nebûna yasayeke petrol û gazê û pirsgirêkên domdar ên di dabeşkirina dahatê de.
Hewramî sedema bingehîn a van pirsgirêkan weha şirove kir:
"Gelek hêzên siyasî li Bexdayê niha poşman in ku di sala 2005an de destûr qebûl kirine. Wê demê ew qels bûn, lê niha ew xwe pir bihêz hîs dikin ku wê bi tevahî bi cih neyînin."
Di panelê de pisporên din jî nêrînên xwe par ve kirin. Lêkolîner Zaid Elî destûr weke "mîrateyeke tevlîhev" bi nav kir ku rê li ber dîktatoriyê girtiye lê di avakirina peymaneke civakî de bi ser neketiye. Her weha, Profesor Marcia Shemeri anî ziman ku baweriya welatiyên Iraqî bi destûrê "gelekî kêm bûye" û referandûma serxwebûnê ya 2017an têgeha federalîzmê li cem Iraqiyan guherandiye û ew niha wê weke "cudabûnê" dibînin.
Panel bi giştî nîşan da ku piştî 20 salan, destûra Iraqê li şûna ku bibe bingeha welatekî yekgirtî û federal, bûye çavkaniya nakokî û alozîyên siyasî yên kûr, û paşeroja sîstema federalîzmê di bin gumaneke mezin de ye.
Ev nivîs 31 car hatiye xwendin.
