Serokwezîrê Iraqê Sûdanî: Di krîza Hewlêr-Bexdayê de tu paşxaneya siyasî tune
PeyamaKurd - Serokwezîrê Iraqê Mihemed Şîa Sûdanî Hikûmeta Herêma Kurdistanê tawanbar kir ku qanûna budceyê bi cih nayne û dahata xwe ya petrol û dahatên neftê neşîne Bexdayê. Sûdanî red kir ku têkiliyên wî bi Serok Mesûd Barzanî re xerab bûne û red kir ku krîza li parêzgehê paşxaneyek siyasî hebe.
Serokwezîrê Iraqê Sûdanî di hevpeyvîna xwe ya di rojnameya Şerq El Ewset de li ser mijarên nakok ên di navbera Hewlêr û Bexdayê de, wekî mijara mûçeyên karmendên sivîl û qanûna petrol û gazê, şîrove kir.
Daxuyaniya Sûdanî rojek beriya civîna Lijneya Wezîran a ku îro tê lidarxistin, hat.
“Herêma Kurdistanê qanûna budceyê pabend nekiriye”
Sûdanî gotinên ku Herêma Kurdistanê bi qurbanîkirina gel tawanbar dikirin red kir û got, "Ev tohmet ti bingehek qanûnî an destûrî nînin. Gelê Kurdistanê gelê me ye. Bi taybetî, ev hikûmet bi biryar e ku pabendbûnên xwe yên exlaqî û destûrî bicîh bîne."
Sûdanî di derbarê çareserkirina pirsgirêkê de got, "Em ji bo çareserkirina pirsgirêkan ji bo peymanên siyasî vekirî ne. Lê bingeha me qanûna budçeyê û biryarên Dadgeha Federal e. Ev bingehên qanûnî ne, û wekî Serokwezîr, ez nikarim wan paşguh bikim."
"Petrol û dahat nehatine şandin"
Serokwezîr Sûdanî diyar kir ku qeyranên heyî ji ber têkçûna Herêma Kurdistanê di warê radestkirina dahata petrolê de çêbûne. Wî got, "Piştî pejirandina qanûna budceyê, Hikûmeta Herêma Kurdistanê mecbûr bû ku hemû petrola ku li herêmê tê hilberandin radest bike, wekî ku di qanûnê de bi zelalî hatiye destnîşankirin û ji hêla Dadgeha Federal ve jî hatiye piştgirîkirin. Lêbelê, ew nekarî vê yekê bike. Wekî din, ew nekarî dahatên ne-petrolê radestî xezîneya giştî bike. Ev hem binpêkirinek yasayî ye û hem jî binpêkirina biryarên Dadgeha Federal e. Ji ber vê yekê, Wezareta Darayî nikare ti dabeşkirina budceyê peyda bike heya ku Hikûmeta Kurdistanê erkên xwe yên yasayî bicîh neyne."
“Ev ne biryareke siyasî ye”
Serokwezîrê Iraqê derbarê mûçeyên ku berê ji çavkaniyên ne-budceyî hatine dayîn de ev daxuyanî da:
Ji ber hewildanên me yên berê yên ji bo dîtina çareseriyekê, em neçar man ku ji çavkaniyên derveyî dravdanan bikin ku ji dabeşkirina budçeyê cuda bûn. Ev ji ber pêdiviyên biryarên Dadgeha Federal û cudahîyên teknîkî û yasayî yên di navbera xercên budçekirî û bexşa destnîşankirî de bû. Ev biryareke teknîkî û yasayî ye, ne biryareke siyasî ye. Niha, danûstandin li ser mîqdara petrola ku dê were şandin in.
"Nedayîna mûçeyan zexteke siyasî nîne"
Sûdanî şîroveyên ku dibêjin nedayîna mûçeyên karmendên sivîl li Herêma Kurdistanê cezayek e ku ji hêla hin partiyên siyasî yên li Bexdayê ve tê armanckirin red kir û got, "Bi tevahî niyetek wisa tune. Herêma Kurdistanê avahiyek destûrî ye û herêmek e ku ji hêla Dewleta Iraqê ve bi hemî pêkhateyên xwe rêz lê tê girtin. Em girîngiyek taybetî didin aramiya herêmê. Ev yek bi piştgirî û beşdariya me ya ji bo pêvajoya hilbijartinên Parlamentoya Kurdistanê ya berî heşt-neh mehan tê nîşandan."
"Hemû hêzên siyasî girîngiyê didin aramiya herêmê."
Serokwezîrê Iraqê got, "Hemû partiyên siyasî girîngiyê didin aramiya Herêma Kurdistanê ji ber ku ew beşek ji aramiya giştî ya Iraqê ye. Di vê mijarê de tu hesab an niyetek siyasî tune ye."
“Karmendên dewletê 80 roj in mûçeyên xwe wernegirtine”
Karmendên sivîl ên Herêma Kurdistanê nêzîkî 80 roj in mûçeyên xwe wernegirtine. Derbarê vê rewşê de, Sudani got, "Ev mijar di civîna Encumena Wezîran a roja Sêşemê ya borî de bi berfirehî hate nîqaşkirin. Du projeyên cuda yên ku ji hêla hikûmeta federal û Hikûmeta Kurdistanê ve hatine pêşkêşkirin hatin nîqaşkirin. Me bi beşdariya Cîgirê Serokwezîr, Wezîrê Plankirinê û pênc wezîrên din komîsyonek ava kir. Armanc ew e ku di navbera her du pêşniyaran de lihevkirinek were dîtin ku li gorî destûr, qanûn û biryarên Dadgeha Federal be. Ev encam dê ji Encumena Wezîran re were pêşkêş kirin, û dê garantî werin wergirtin ku Hikûmeta Kurdistanê dê berî ku bi fermî were pejirandin, pabendî vê planê bibe."
“Pêwendiyên me û Mesûd Barzani pir bihêz in”
Di bersiva şîroveyên ku dibêjin têkiliyên wî bi Serok Mesûd Barzani re xirab bûne de, Sudani got, "Ev bi tevahî ne rast e. Birêz Mesûd Barzani kesayetiyek neteweyî ya rêzdar e. Em her gav wî bi rêzdarî bi bîr tînin. Me di demên berê de têkiliyek baş ava kiriye û bi hev re helwestên siyasî pêş xistine."
Sûdanî wiha berdewama gotinên xwe kir:
Nakokiyên dawî di asteke yasayî û teknîkî de bûn, ne siyasî. Birêz Barzani pir baş dizane ku em ji bo berjewendiyên giştî yên gelê xwe dixebitin, çi Herêma Kurdistanê be, çi jî parêzgehên din. Lê em nikarin ji desthilata xwe derkevin û destûr û qanûnê binpê bikin. Erka me ew e ku em hemû çavkaniyên gelê Iraqê biparêzin û bi awayekî dadperwerane belav bikin.
Qanûna petrol û gazê hîn nehatiye pejirandin
Iraq hîn jî qanûnek li ser petrol û gazê tune ye. Lêbelê, ev qanûn yek ji hedefên pêşîn ên bernameya hikûmeta Sûdanê bû. Lêbelê, her çend bi mehan di ser destpêkirina hikûmetê re derbas bûne jî, hîn jî tu pêşveçûnek berbiçav nehatiye çêkirin.
Sûdanî diyar kir, "Ev beşek ji bernameya hikûmeta me bû. Me di navbera Wezareta Petrolê ya Federal û Wezareta Çavkaniyên Xwezayî ya Herêma Kurdistanê de komîsyonek teknîkî ava kir. Me komîsyonek siyasî jî ava kir. Me du-sê civîn li dar xistin. Lêbelê, tevî bangên me yên zelal, Hikûmeta Kurdistanê reşnivîsa teknîkî pêşkêş nekir. Ev gavek bingehîn bû di çareserkirina pirsgirêka petrolê û pirsgirêkên dadweriyê de."
